ساجدی: بودجه قطب های علمی با رسالت آن ها همخوانی ندارد ، لزوم تغییر شیوه تشکیل قطب ها - وبلاگ بارسلونا

به گزارش وبلاگ بارسلونا، عملکرد ضعیف قطب های علمی موجب شد تا با رئیس قطب علمی مدیر قطب پروتئین و پروتئوم دانشگاه تربیت مدرس، به تبادل نظر بپردازیم و از چالش هایی که قطب های علمی با آن رو به رو هستند، مطلع شویم.

به گزارش خبرنگار دانشگاه وبلاگ بارسلونا، با نگاهی به سایت دانشگاه های برتر شاهد واژه ای با عنوان قطب علمی هستیم. اصطلاحی که وزارت علوم برای اولین بار به منظور ایجاد پایگاه های اصلی علوم در هر دانشگاه با توجه به تعدادی اعضای هیئت علمی مورد تایید آیین نامه تشکیل قطب های علمی و بعضی شرایط دیگر همچون برخورداری از آزمایشگاه و تجهیزات به کار برد.

هدف از تشکیل قطب های علمی در ابتدای امر شاید مرجع علمی شدن بود؛ به طوری که تمام سازمان ها و مراکز کشور در جهت برطرف مسائل خود به آن ها رجوع نمایند، اما پس از گذشت مدتی و محقق نشدن این هدف، تنها به مراکزی برای دور هم جمع شدن اساتید دانشگاهی تبدیل شد.

بیشتر بخوانید

گمشده ای با عنوان قطب علمی در وزارت علوم / عدم شفافیت در ارائه دستاوردها یا بی تدبیری در ساماندهی؟

خانی پور: چالش ها قطب های علمی را بدون طرح پژوهشی گذاشته اند / بروکراسی علم در کشور ناعادلانه و زورگویانه است

غلامحسین زاده: ساختار جدید قطب های علمی واقع گرایانه نیست / وزارت علوم حمایت اقتصادی و نظارتی نمی نماید

دانشگاه تربیت مدرس با بیش از ده هزار دانشجو و قریب به 700 عضو هیئت علمی یکی از دانشگاه های فزونی محسوب می شود که با تصویب وزارت علوم در سال 98 داری 9 قطب علمی در رشته های تحلیل داده های وابسته فضایی-زمانی، پروتئین و پروتئوم، مهندسی سیستم های سلامت، فناوری هایی نوین در فرآوری آبزیان، مدیریت تلفیقی آفات و بیماری های محصولات گلخانه ای، مطالعات زبان فارسی، متابولیت های دارویی گیاهی، سامانه های نوین احتراقی، بیوتکنولوژی صنعتی است که اگر سری به سایت آن ها بزنید شاهد هیچ عملکردی نخواهید بود. به همین منظور به مصاحبه با رضا حسن ساجدی، معاون پژوهشی دانشکده علوم زیستی و مدیر قطب پروتئین و پروتئوم دانشگاه تربیت مدرس پرداختیم تا با چالش های ایجاد شده برای قطب های علمی مطلع شویم.

مهم ترین چالشی که قطب های علمی با آن روبرو هستند چیست؟

به نظر بنده ماموریت قطب های علمی و اهداف کلان آن ها مشخص نشده است، البته در آیین نامه به صورت تیتروار به چند مورد اشاره شده است، اما اگر به صورت عملی به ارزیابی قطب های علمی بپردازید خواهید دید که ماموریت آن ها نامشخص است و این همان مهم ترین چالشی است که قطب های علمی با آن روبه رو هستند. زیرا قطب های علمی با هدف اینکه مرجعیت علمی باشند، ایجاد شده اند، اما با نبودن ماموریت مشخص در نهایت به نتیجه نخواهد رسید و برآورده ای نخواهند داشت.

بر اساس آیین نامه تشکیل قطب های علمی، دانشگاه ها در صورت داشتن تعدادی اعضای هیئت علمی برتر و چند شاخصه دیگر می توانند دارای قطب علمی شوند تا بر اساس آن در یک یا چند رشته مرجعیت علمی داشته باشند. نظرتان در مورد فرایند تشکیل قطب های علمی چیست؟

در تشکیل قطب های علمی در بیشتر مواقع روابط حاکم است تا این که ارزیابی رخ داده باشد. مرجعیت علمی اینگونه نیست که یک دانشگاه برای چند رشته خود اعلام کند که با وجود چند عضو هیئت علمی می خواهد قطب و مرجع علمی باشد، این نحوه تبدیل شدن به مرجعیت علمی غلط است.

زیرا بر اساس تقاضا انجام می شود و ارزیابی صورت نمی گیرد که مشخص شود آیا دانشگاهی دیگر در همان رشته قوی تر است یا خیر. در حقیقت اگر دانشگاه خود اعلام کند که می خواهد در یک رشته مرجع علمی باشد وزارت علوم بدون اینکه بداند دانشگاه های دیگری که این تقاضا را نداده اند قوی تر هستند یا نه، درخواست آن دانشگاه را می پذیرند. این در حالی است که نام این قطب های علمی نیز توسط همان افراد مشخص می شود و وزارت خانه تنها به تایید آن می پردازد که در بیشتر مواقع نیز تایید می شود!

چه مرجعی می تواند ارزیابی کند که آیا این گروه می تواند مرجع علمی باشند یا خیر. تمام این مسائل به تقاضا محوری که در فرایند تشکیل قطب های علمی وجود دارد بر می شود. اما اگر فراخوانی از سوی وزارت علوم منتشر و به مراکز تحت نظارت وزارت علوم و پژوهشکده ها ابلاغ شود که بعضی افراد در فراخوان شرکت نمایند و پس از ارزیابی از میان چند تقاضا بهترین گروه به عنوان قطب علمی شناخته شود؛ عملکرد قطب های علمی نیز بسیار بهبود خواهد یافت.

با نگاهی به سایت دانشگاه تربیت مدرس و برچسب قطب علمی پروتئین و پروتئوم شاهد هیچگونه فعالیتی در این قطب نبودیم. دلیل آن چیست؟

قطب علمی پروتئین و پروتئوم قبل از کرونا به وجود آمده است و در این ایام کرونا نتوانست آنطور که باید به اهداف خود دست یابد. اکنون دانشگاه علوم زیستی دانشگاه تربیت مدرس دو قطب علمی دارد، اما متاسفانه هیچ از این دو قطب تکلیف خود را نمی دانند.

با توجه به بند 6 راهکارهاى اجرایى قانون برنامه سوم توسعه، وزارت علوم باید قطب های علمی را تحت حمایت قرار می داد؟ آیا این حمایت ها برای قطب های علمی شما رخ داد؟

این حمایت ها بسیار کم بوده است؛ بودجه هایی که تعریف می شود هیچ همخوانی با واژه قطب علمی، ندارد. از طرفی قصد دارند قطب علمی مرجع علمی باشد، در صورتی که بودجه تخصیص یافته مطابق با این ماموریت تعریف نشده است.

ما در سال 98 با دریافت مجوز برای آغاز به فعالیت قطب علمی پروتئین و پروتئوم حدود شش یا هفت میلیون و در سال دوم حدود 20 میلیون تومان بودجه دریافت کردیم. پس از دریافت این بودجه ما طی یک نشست با اعضای قطب علمی نتوانستیم به این نتیجه برسیم که این بودجه محدود را صرف چه کاری کنیم. زیرا نه می توانستیم یک پروژه کلان را که به حل یک سوال علمی یا مشکل ختم می شود را تعریف کنیم و نه می توانستیم به تقسیم آن میان اعضای قطب علمی بپردازیم تا از طریق آن به تجهیز آزمایشگاه های خود بپردازند. در واقع آن رسالتی که بر دوش قطب های علمی گذاشته اند با بودجه تخصیص یافته همخوانی ندارد.

برای تحقق برنامه پنج ساله خود ایا از سمت دانشگاه حمایتی شده اید؟

برای دانشگاه موضوع قطب علمی روشن نشده است از طرفی دانشگاه به میزانی مسائل جاری دارد که نمی توان از آن چنین انتظاری داشت. در طول این مدت تمام دغدغه ما این بوده است که کار های پژوهشی اعضای هیئت علمی متوقف نشود، زیرا آن ها در دوران کرونا به فعالیت های پژوهشی در مورد کرونا نیز پرداخته اند؛ بنابراین فعالیت قطب ما در دوران کرونا با چالش های گوناگونی روبه رو بوده است و به همین سبب است که اکنون شاهد آن نتیجه ای که به دنبال آن بوده ایم، نیستیم.

دانشگاه ها خیلی موضوع قطب های علمی را جدی نمی گیرند، شاید یکی از دلایل آن بحث بودجه قطب علمی باشد. بنده اکنون از قطب های علمی مختلف در دانشگاه ها نیز فعالیت آنچنانی ندیده ام به طوری که عملا تنها در حد یک اسم باقی مانده اند. ما در قطب علمی پروتئین حدودا شش نفر هستیم که حدود بیست و شش میلیون پول کسب نموده ایم. اما با این پول چه کاری می توان انجام داد؟ ما یک کارشناس نیز به صورت پاره وقت دریافت نموده ایم که آن بودجه حتی کفاف حقوق آن را هم نمی دهد.

آیا برای به دست آوردن بودجه به دنبال ارتباط با صنعت و پژوهشکده ها رفته اید؟ در این خصوص با چه مسائلی روبه رو هستید؟

قطب علمی ما در دانشگاه تربیت مدرس بسیار جوان است و طی این دو سال با توجه به چالش هایی که با آن روبه رو بوده است هیچگاه نتوانست به این مرحله ورود پیدا کند. اگر دقیقا مشخص شود که چه چیزی از قطب های علمی میخواهند و بر اساس آن به حمایت اقتصادی و اداری بپردازند به طور حتم شرایط قطب های علمی بهبود خواهد یافت.

از طرفی بنده میدانم که پاسخ بخش بیرونی برای همکاری با قطب علمی منفی است، زیرا اگر بخواهیم با بخش دولتی ارتباط برقرار کنیم محدودیت های خود را دارد و اگر بخواهیم با بخش خصوصی وارد بحث شویم مسائل خود را به دنبال دارد، زیرا خیلی از این دوستان برای خود سازوکار و شرکت دانش بنیان دارند بنابراین ترجیح می دهند تا پروژه های تاپ خود را دنبال نمایند. متاسفانه انگیزه نیز وجود ندارد و همین امر سبب شده است تا افراد به سمت قطب های علمی نیایند.

همچنین ارزیابی که برای مشخص یک قطب علمی وجود دارد به هیچ عنوان مناسب ارزیابی یک مرجع علمی نیست. پس از ارزیابی نیز قطب علمی رها می شود به طوری که ماموریتی برای آن تعریف نشده است.

نظرتان درباره آیین نامه قطب های علمی و فرایند انتخاب اعضای قطب های علمی چیست؟ آیا این آیین نامه احتیاجمند بازنگری است؟

فرایند انتخاب افراد در قطب های علمی خوب است، اما شرایط آن کافی نیست. زیرا اگر بخواهد تنها همین موارد در آیین نامه باشد تعداد افرادی که در کشور حضور دارند و می توانند عضو قطب باشند، بسیار زیاد می شود که اکنون اینگونه است.

به نظر بنده موارد گفته شده در آیین نامه برای تایید اعضای قطب های علمی حداقلی هستند و بیشتر اساتید این موارد حداقلی را دارند بنابراین احتیاج است تا شرایط خاص تر و سختگیرانه تری برای تایید عضو قطب علمی دیده شود. از طرفی بهتر است خود وزارت علوم به شناسایی افراد بپردازد و آن ها را برای قطب علمی شدن معرفی کند. اکنون این فرایند به این شکل است که هر دانشگاهی خود اعضای قطب های علمی را معرفی می نماید و وزارت علوم با آن موافقت می نماید که احتیاجمند بازنگری است.

آیا وزارت علوم نظارتی بر عملکرد قطب های علمی دارد؟

وزارت علوم از ما درخواست گزارش عملکرد سالانه داشته است، اما هیچگاه به طور جدی به آن نپرداخته است. دلیل آن هم واضح است، زیرا زمانی که حمایتی از قطب ها انجام نمی دهد چگونه می تواند درخواست گزارش عملکرد داشته باشد.