آیین تَکم گردانی؛ یادگاری کهن برای استقبال از نوروز در آذربایجان - وبلاگ بارسلونا

به گزارش وبلاگ بارسلونا، آشنایی با آیین تکم گردانی در آذربایجان غربی

حتما تا به حال در کتاب های تاریخی با عنوان ایران گهواره تمدن آشنا شده اید، این کشور با توجه به قدمتی که در طول تاریخی دارد یکی از قدیمی ترین منطقه ها جهان به شمار میرود از همین رو آیین ها و رسم های مختلفی را نیز دارا می باشد که هر کدام از این آیین ها برای خود دارای فلسفه ای جداگانه هستند. همانطور که می دانید نوروز یکی از جشن های بزرگ ایران باستان است که تا به امروز در بین ایرانی های داخل کشور و خارج از کشور و حتی بعضی دیگر از کشورهای همسایه ایران که زمانی جزئی از ایران به شمار می رفته اند نیز برگزار می گردد اما این جشن بزرگ در شهرهای مختلف دارای آداب و رسوم های خاص خود می باشد که ما در این مطلب از مجله گردشگری خبرنگاران قصد داریم تا به سمت آذربایجان غربی برویم و با آیین تکم گردانی در این استان آشنا شویم؛ اگر شما هم مانند ما علاقمند به آشنایی با این مراسم هستید در ادامه همراه با ما باشد.

در صورتی که شما از جزئیات آیین تکم گردانی اطلاعات بیشتری دارید با ما و همراهان وبلاگ بارسلونا در میان بگذارید.

همانطور که در بالا هم گفتیم، جشن نوروز یکی از بزرگترین جشن های ایران باستان است که هزاران سال است با شکوه و عظمت در بین تمامی کسانی که آن را قبول دارند برگزار می گردد. جشن کهن نوروز یکی از دیرینه ترین آیین هایی است که در تمام دنیا آن را به نام ایران می شناسند. آیینی با سابقه ای بیش از 6 هزار سال تاریخ به ثبت رسیده که در طول تطور و تحولات تاریخی، همیشه بنای راسخ بر معناهای بنیادین و بدون تغییر خود را در جهت ستایش پروردگار از یک سو و احترام و کرنش به طبیعت از سوی دیگر متجلی نموده است. در بین تمامی آیین ها و رسم های مختلفی که برای برگذاری نوروز در شهرهای مختلف ایران وجود دارد این بار به سمت آذربایجان غربی رفته ایم تا با آیین تکم گردانی آشنا شویم.

فلسفه پیدایش و خاستگاه تَکه یا تَکم در آذربایجان غربی

آیین تکم گردانی که با نام های دیگری نظیر تکه یا تکم هم در بعضی کتب تاریخی مطرح است، در زبان آذری به معنای بز نر نیز معنا می گردد. در واقع تکه محور اصلی فعالیت نمایشی آیین تکم گردانی را بر عهده دارد. تکم چی ها یا تکم گردان ها با استفاده از چوب، عروسکی به شکل بز دست می نمایند و آن را با پشم سیاه بزهای منطقه آذربایجان می پوشانند، بعد از آن در کوی و برزن افرادی با در دست داشتن این عروسک به راه می افتند و به عنوان نوید دهندگان و مژده بخشان آمدن نوروز با اشعار مختلف آذری و با حرکت دادن عروس تکم خود، آمدن نوروز را مژده و نوید می دهند.

یک پژوهشگر تاریخی به نام محمدرضا درویشی با توجه به تحقیقاتی که در مورد آیین ها و موسیقی نواحی ایران داشته در کتاب خود از میان سرودها و سکوت ها خود درباره تکم چی ها و تکم گردانان آورده است: تکم چی ها یا عروسک گردان های نوروزی، بشارت دهندگان بهار و نوروز در منطقه ها آذربایجانی نشین ایران بوده اند. اینان با حرکت دادن تکم ها یا عروسک های کوچک چوبی تزئین شده و خواندن آواز به نوروزخوانی و بهارخوانی می پرداختند. تکم گردان ها آذربایجان در آستانه عید نوروز باستانی، با تکه عروسک هایی با نمایی از بز و ماجراهای شیرینش به استقبال بهار طبیعت و سال نو می فرایند.

تکم گردانی در واقع یکی از آیین ها و سنت های رایج و متداولی است که در آذربایجان غربی در آستانه عید نوروز و سال نو خورشیدی نیز اجرا می گردد. کسانی این مراسم را برگزار می نمایند در حالی که عروسک هایی به شکل بز نر در دست دارند و سر این عروسک های بزی را به این سو و آن سو تکان می دهند شعرهایی هم درباره تکه و ماجراهای او می خواهند. آیین تکم گردانی در هر کوی و برزنی حاضر می گردد و از مردم در قبال خواندن شعرهایش و بازی دادن تکه عروسکی اش هدیه و انعام می ستاند.

فرهنگ آیین تکم گردانی در آذربایجان

تکم چی ها در حقیقت بخشی هنری برخاسته از هنر عنی موسیقی آذربایجانی محسوب می گردد که همیشه در کنار تکم گردانان نوازنده هایی خبره و چیره دست هم هستند تا موسیقی آذربایجانی را به طور زنده در حین آیین تکم گردانی اجرا نمایند. به نوازنده های موسیقی در این مراسم به عنوان عاشیق ها نیز یاد می گردد.

از مهمترین رفتارهای فرهنگی که در طول اجرای آیین تکم گردانی مشاهده خواهید کرد شناساندن نوروز و فرهنگ آن به بچه ها و نوجوانانی که به تماشای این مراسم به میدان ها و برزن ها آمده اند می باشد. تکم چیها بچه ها و نوجوانان را نیز مانند بزرگسالان به واسطه نوروز به احترام به طبیعت و همراهی با نو شدن سال و رفتارهای خوب و کنار گذاشتن رفتارهای شیطنت آمیز نشویق می نمایند و نوید می دهند.

در حقیقت آیین نمایشی تکم گردانی به نوعی انتقال دهنده آموزهای مهم فرهنگ غنی مردمان آذربایجان و اقلیم این منطقه به شمار می آید که در سپهر فرهنگی کشورمان، مهمترین مولفه ایرانیان یعنی مهربانی، نوع دوستی، سخاوت، بخشندگی و احترام را در قالب این نمایش عروسکی در مواجهه با کودک و بزرگ به نمایش می گذارد.

از دلایل ماندگاری جشن نوروز

حال که با آیین تکم گردانی در آذربایجان آشنا شدید، جالب است کمی با رمز و رازهایی که ماندگاری و جاودانی این آیین بزرگ ایرانی شده آشنا شویم. نوروز در واقع پیغامی از هزاره های پیش در زندگی ساده و بی آلایش مردم در ارتباط با طبیعت از هزاران سال پیش تا کنون بوده است. رمز و راز ارتباط مردم با طبیعت به عنوان مادر مهربان و بخشنده و بعلاوه فراهم ساختن نیازهای حیات آنها به واسطه رنگارنگی فصل هایش، سایه گستر زندگی متمدنانه جوامع و کشورها است.

از دیگر پژوهشگران نام آور فرهنگ و آیین های ایرانی علی بوکباشی در کتاب نوروز؛ جشن نوزایی آفرینش درباره راز ماندگاری و جاودانگی نوروز آورده است:

پیغام نوروز پیوسته آفریده شدن و تحول یافتن است و به جمال و جلال دست یافتن. نوروز آیینی برای حرمت نهادن به زندگی است؛ یعنی گردش و پویایی طبیعت. نوروز پیغام شادمانی و زنده ماندن است و شادی و پویایی، بنیان های سازنده هر فرد ایرانی است. حضور آیین هایی که شادیِ مبتنی بر اندیشه و پاسداشت زندگی را نوید می دهند، سازنده آزادی یک ملت هستند، بعلاوه نشانی از به چالش کشاندن بحران های محدودیت آور. نوروز به انسان ایرانی (و تمام انسان های دنیا) گوشزد می نماید حقیقت در حرکت و تغییر است نه در سکون؛ یعنی به کمال رسیدن، یعنی خود را پیوسته آفریدن و دیگر شدن و تحول پذیری. جاودانگی نوروز در سودمندی آن برای انسان خواستار شادی، پویایی و زندگی و سرافرازی است، به همین علت در طول تاریخ ایران برای تمام اقوام ایرانی جاذبه و کششی غیرقابل انکار داشته و خواهد داشت.

در انتها گفتنی است که بگوییم زنده نگه داشتن تمامی این آیین ها و رسم های کهن در تاریخ ایران از جمله مهمترین دلایل ماندگانی جشن باستانی نوروز محسوب می گردد. ما هم به نوبه خود با بازنشر این آیین ها سعی در مکتوب نگهداشتن این آیین های ایرانی در حد توان خودمان داریم. در صورتی که آیین جالبی در شهر و روستای شما برگزار می گردد سپاسگزارتان هستیم که با ما آن ها در میان بگذاریم.